به توانایی ذهنی جمع کردن تمام توجه و معطوف کردن آن بر روی موضوعی خاص و تلاش برای انجام آن کار تا زمانی که به انتها برسد، تمرکز گفته می‌شود. ذهن فرد تمرکز کننده می‌تواند در برابر حواس‌پرتی مقاومت کند و به‌صورت مستمر، انرژی خود را صرف دقت، تحلیل اطلاعات و به پایان رساندن آن کار کند.
انواع توجه:
· توجه دیداری
· توجه شنیداری
· توجه منقسم
· توجه انتخابی
توجه دیداری:
توجه دیداری به معنای متمرکز کردن نگاه و توجه فرد به یک شیء، رویداد یا شخص خاص است که معمولاً با استفاده از چشم‌ها انجام می‌شود. این نوع توجه از اهمیت ویژه‌ای در رشد شناختی و یادگیری کودکان برخوردار است و تأثیر زیادی بر نحوه پردازش اطلاعات و درک محیط دارند.
مثال:
· مشاهده تصاویر در کتاب‌ها: وقتی یک کودک به یک کتاب تصویری نگاه می‌کند، توجه دیداری او به تصاویر و جزئیات آنها جلب می‌شود. این کمک می‌کند تا کودک مفاهیم جدید مانند حیوانات، رنگ‌ها یا اشکال را یاد بگیرد.
· دنبال کردن حرکت اشیاء: کودکان کوچک به‌طور طبیعی جذب حرکت‌ها می‌شوند. برای مثال، اگر یک توپ در حال حرکت باشد، کودک توجه خود را به سمت آن جلب کرده و به دقت آن را دنبال می‌کند.
· بازی با پازل‌ها: وقتی کودک در حال حل یک پازل است، توجه دیداری او بر روی قطعات مختلف پازل متمرکز می‌شود تا قطعات مناسب را پیدا کرده و آنها را در جای خود قرار دهد.
چگونه متوجه نقص در توجه دیداری شویم؟
· عدم توانایی در پیگیری دقیق اطلاعات دیداری
· مشکلات در انجام تکالیف دیداری
· حواس‌پرتی در محیط‌های بصری
· مشکلات در شناسایی و مرتب‌سازی اشیاء
توجه شنیداری:
توجه شنیداری به توانایی تمرکز بر صداها و محرک‌های صوتی در محیط اطراف اشاره دارد. این نوع توجه به پردازش اطلاعات از طریق حواس شنوایی کمک می‌کند و نقشی مهم در یادگیری، ارتباطات و تعاملات اجتماعی دارد.
مثال:
· گوش دادن به داستان: وقتی والدین یا معلم یک داستان برای کودک می‌خوانند، کودک باید به دقت به صدای خواندن داستان توجه کند تا مفاهیم و جزئیات آن را درک کند.
· پیروی از دستورات کلامی: وقتی مربی از کودک می‌خواهند که ((ابزار را بیاور))، کودک باید به صحبت‌های مربی گوش دهد و سپس اقدام کند.
· شناسایی صداها: کودکان ممکن است به صدای زنگ تلفن، آلارم، یا صدای حیوانات (مانند صدای سگ یا گربه) توجه کنند و قادر باشند آنها را تشخیص دهند.
· مکالمات گروهی: در مواقعی که کودک در یک جمع با دیگر کودکان صحبت می‌کند، او باید به حرف‌های دیگران گوش دهد و بر اساس آنها پاسخ دهد. این نیازمند توجه شنیداری است.
چگونه متوجه نقص توجه شنیداری شویم؟
· عدم پاسخ به صداها یا دستورالعمل‌های شنیداری
· مشکل در پیگیری دستورات چندگانه
· عدم تمرکز در محیط‌های پر سر و صدا
· حواس‌پرتی یا گیجی در هنگام شنیدن اطلاعات
· تأخیر در پاسخ به صداها یا محرک‌های شنیداری
توجه منقسم:
توجه منقسم به توانایی تمرکز همزمان بر چندین محرک یا فعالیت مختلف اشاره دارد. این نوع توجه نیازمند تقسیم منابع شناختی به چند بخش است تا فرد بتواند به طور مؤثر بر چندین کار یا اطلاعات توجه کند٠
مثال:
· گوش دادن به معلم : وقتی یک کودک در کلاس درس است، توجه منقسم به او این امکان را می‌دهد که همزمان به توضیحات معلم گوش دهد و او را ببیند.
· کمک به مربی و دوستان در انجام کارهای کلاس: کودک می‌تواند همزمان با انجام یک کار مانند جمع کردن ابزار های کلاس صدای مربی را بشنود و به صحبت های مربی توجه کند.
· آموزش چند مهارت به صورت همزمان: وقتی کودک در حال یادگیری مهارت‌های مختلف مانند دوچرخه‌سواری است و همزمان باید به ترافیک و محیط اطراف خود توجه کند، توجه منقسم به او کمک می‌کند که این دو وظیفه را به طور همزمان انجام دهد.
چگونه متوجه نقص توجه منقسم شویم؟
· مشکل در انجام چند کار همزمان
· اشتباه در انجام وظایف مختلف
· عدم توانایی در جابجایی سریع توجه
· حواس‌پرتی و فراموشی
· کاهش توانایی در پردازش همزمان اطلاعات
· مشکل در تمرکز در فعالیت‌های گروهی
توجه انتخابی:
توجه انتخابی به فرآیند تمرکز بر یک محرک خاص از میان چندین محرک موجود در محیط اطراف اشاره دارد، در حالی که محرک‌های دیگر نادیده گرفته می‌شوند. این نوع توجه به فرد کمک می‌کند تا به طور مؤثر بر مهم‌ترین اطلاعات تمرکز کرده و از حواس‌پرتی‌های غیرضروری جلوگیری کند.
مثال: پازل ها جزو فعالیت‌های تقویت‌کننده توجه انتخابی می باشند، زیرا در حل پازل‌ها کودک باید تمام تمرکز خود را بر روی حل معما یا ترتیب قطعات معطوف کند و سایر محرک‌های محیطی را نادیده بگیرد.
چگونه متوجه نقص توجه انتخابی شویم؟
· عدم توانایی در نادیده گرفتن حواس‌پرتی‌ها
· مشکل در تمرکز بر روی یک وظیفه خاص
· عدم پاسخ به دستورالعمل‌ها یا سوالات مشخص
· بی‌توجهی به جزئیات مهم
· مشکل در فیلتر کردن اطلاعات دریافتی از محیط
الهه افتاده
مربی توجه و تمرکز خانه کودک دوزبانه جام جم